Ένα εν πολλοίς ανέλπιστο αποτέλεσμα

του Γιώργου Προκοπάκη



Η σύνοδος κορυφής της Πέμπτης 21/7 ήταν η πιο κρίσιμη για την Ελλάδα. Πιθανότατα και για την Ευρώπη. Τα αποτελέσματα ήταν αναμφίβολα θετικά για τη χώρα μας. Η απόφαση οπωσδήποτε οδηγεί σε μια διαχειρίσιμη κατάσταση με τη βεβαιότητα της μακροπρόθεσμης στήριξης των εταίρων μας. Για το αν οδηγεί και σε διέξοδο από την κρίση χρειάζεται να γίνουν πολλά: να αποδειχθεί στην πράξη ότι οι μηχανισμοί και οι παρεμβάσεις που προβλέπονται είναι αποτελεσματικοί και, κυρίως, ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να κάνει οργανωμένα και με προσήλωση αυτό που απαιτείται.


Ελάχιστοι ανέμεναν ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Η απόφαση της συνόδου τα έχει όλα. Για τα δάνεια του μηχανισμού στήριξης (τα 65 δισ μέχρι τώρα του Μνημονίου και μέχρι 109 δισ του νέου πακέτου), προσφέρεται επιμήκυνση από 7,5 σε 15 έως 30 χρόνια και μείωση επιτοκίου. Τα δε νέα δάνεια θα έχουν 10ετή περίοδο χάριτος. Δηλαδή, η Ελλάδα έχει μπροστά της μια μεγάλη περίοδο για αλλαγές και προσαρμογή χωρίς ασφυκτικές ανάγκες αναχρηματοδότησης με ταυτόχρονη ελάφρυνση του προϋπολογισμού. Όσον αφορά το χρέος που βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών (τα ομόλογα), η σύνοδος εμφανίζεται αποφασισμένη να κάνει το παν για να τα βγάλει από τη μέση ως ανάγκη αναχρηματοδότησης, περνώντας μέρος του σχετικού κόστους, στο βαθμό που είναι δυνατόν, στους πιστωτές. Επίσης, χρηματοδοτεί μηχανισμούς και παρεμβάσεις για μείωση του χρέους – πάντα στο βαθμό που είναι δυνατόν. Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων, ιδίως σχετικά με τη μείωση του χρέους, θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Όσον αφορά την ανάπτυξη (και τις διαρθρωτικές αλλαγές), η σύνοδος εξαγγέλλει ένα «Σχέδιο Μάρσαλ» για την Ελλάδα και δηλώνει τη διαθεσιμότητα πόρων και τεχνογνωσίας.


Οι κίνδυνοι


Σωθήκαμε λοιπόν! Ας συγκρατηθούμε και ας μη κατέβουμε στην Ομόνοια για πανηγυρισμούς. Ο σκεπτικιστής θα θυμηθεί ότι, τον Ιούνιο και Νοέμβριο του 2001 έγιναν δύο διακανονισμοί του χρέους της Αργεντινής (ως mega-swaps έχουν καταγραφεί στη μνήμη), για να έλθει η χρεοκοπία το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, εν μέσω πολτικών αντιδικιών, πολιτικής εκμετάλλευσης και λαϊκισμού, κυβερνητικής ανικανότητας, σε ένα αναποτελεσματικό πελατειακό κράτος με διάχυτη τη διαφθορά. Κάτι μου θυμίζουν όλα αυτά! Ύστερα, είναι οι άτιμες οι αγορές που δουλεύουν με απλούς κανόνες, όπως: «μια ήπια αναδιάρθρωση δεν είναι παρά η πρώτη πράξη μιας εκκωφαντικής χρεοκοπίας». Δηλαδή, η κατάληξη της κρίσης που ζούμε εξαρτάται αφενός από την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών που θα στηθούν για τη διαχείριση των ομολόγων (μετακύλιση, ανταλλαγή, επαναγορά) ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή μείωση του χρέους και αφετέρου από το εάν η Ελλάδα κάνει επί τέλους αυτό που αρνείται πεισματικά: να βάλει τάξη στα δημοσιονομικά της, να εφαρμόσει ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων, να διαλύσει το πελατειακό κράτος, να πατάξει τη διαφθορά - να αλλάξει εν ολίγοις. Η απόφαση της συνόδου δεν αφήνει χώρο για καμιά δικαιολογία: πόροι, χρόνος και τεχνογνωσία παρέχονται γενναιόδωρα.


Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, πολύ άμεσος μάλιστα, είναι το πολιτικό ρίσκο. Η απόφαση έχει έτοιμο το βούτυρο στο ψωμάκι των λαϊκιστών: από τους ακροδεξιούς ελληναράδες, τους επίδοξους κυβερνήτες, τα τρία από τα τέσσερα (ή επτά από τα οκτώ) ΠΑΣΟΚ που κυκλοφορούν, τις σπίθες και τα άρματα, τις διάφορες εκδοχές της αριστεράς – και βέβαια τους τσαρλατάνους των μαγικών λύσεων.


Η απόφαση έχει απ’ όλα! Πολλά απ’αυτά έχουν αναδειχθεί ως κόκκινες γραμμές από την πολιτική αμφιθυμία και τα πελατειακά βαρίδια της ίδιας της κυβέρνησης.


Ø Επιλεκτική χρεοκοπία: η κυβέρνηση κατάφερε, πιεζόμενη από όλους τους παραπάνω, το προφανώς επιθυμητό βήμα για να επιτευχθεί μείωση του χρέους, να το έχει στις βαλίτσες της προς Βρυξέλλες σχεδόν ως κόκκινη γραμμή. Ακόμη και γι’αυτό φρόντισε η απόφαση της συνόδου: θα υπάρξουν οι εγγυήσεις ώστε να μην διαταραχθεί η ρευστότητα προς το τραπεζικό σύστημα.


Ø Επιτροπεία: προβλέπεται η παρακολούθηση της εφαρμογής των μέτρων από την Ελλάδα, ακόμη και μετά το πέρας του προγράμματος σταθεροποίησης.


Ø Εμπράγματες εγγυήσεις: η απόφαση ζητάει από την Ελλάδα, αν χρειασθεί, να συμβάλλει με όποιο πρόσφορο τρόπο (διάβαζε: στο τραπέζι η δημόσια περιουσία) στην αναβάθμιση της δικής της πιστοληπτικής ικανότητας.


Ø Σύμφωνο σταθερότητας: δεσμεύτηκαν όλες οι κυβερνήσεις, μαζί και η ελληνική, σε σειρά πρωτοβουλιών για νομική κατοχύρωσή του.


Ø Τέλος, επειδή οι προβλεπόμενες παρεμβάσεις μείωσης του χρέους είναι μάλλον ήπιες, η επιστροφή σε διαχειρίσιμο δημόσιο χρέος καθιστά το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων επιτακτική ανάγκη.


Η ανάδειξη προτεραιοτήτων και η χωρίς ταλαντεύσεις τοποθέτηση όσο πιο κάθετα γίνεται απέναντι στο λαϊκισμό και την καπηλεία είναι προϋπόθεση ακόμη και για τα πιο μικρά θετικά βήματα. Κυρίως όμως, αυτό που δεν πρέπει να υπάρξει είναι η επανάπαυση. Η πορεία προς την έξοδο από την κρίση μόλις τώρα άρχισε.


Κι ένα υστερόγραφο


Η ευκαιρία - πιθανότατα η τελευταία - δικαιώνει ηθικά τις λίγες φωνές που, ενάντια στην ευκολία του απολίτικου αντι-μνημονιακού λαϊκισμού, επέμεναν στην πρόταξη μιας μεταρρυθμιστικής ατζέντας, στην πάση θυσία μείωση των ελλειμμάτων και στην ανάγκη πολιτικής συνεννόησης για συντεταγμένη πορεία στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους. Ακόμη και όταν αυτό απαιτούσε επώδυνες αποφάσεις, όπως την προσήλωση στην προτεραιότητα της αποφυγής της χρεοκοπίας, με μόνο διαπραγματευτικό μέσο ένα πρόχειρο, άδικο και ανισοβαρές μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Δυστυχώς, παρά το ότι (πιστεύω τουλάχιστον) η επιθυμία της κοινωνίας ήταν διαφορετική, σε πολιτικό επίπεδο βρέθηκε μόνη η κυβέρνηση να αναλάβει το βάρος της πορείας αυτής. Οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις, περίμεναν να καρπωθούν τη φθορά, επενδύοντας εξ αντικειμένου στη χρεοκοπία. Ας ελπίσουμε ότι τα παλαιοΠΑΣΟΚικά ανακλαστικά δεν θα οδηγήσουν απλώς σε επικοινωνιακή εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της συνόδου. Τα αποτελέσματα είναι ευκαιρία για συσπείρωση των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων με στόχο την έξοδο από την κρίση.